Logo Gwerddon
Y Coleg Cymraeg Cenedlaethol
Chwilio
Cymraeg / English

Y Gymraeg yn amod cyflogaeth: Cam derbyniol o safbwynt rhyddfrydol?

Nôl
Y Gymraeg yn amod cyflogaeth: Cam derbyniol o safbwynt rhyddfrydol?
Huw Lewis

Mae polisïau a gyflwynwyd i adfywio rhagolygon ieithoedd lleiafrifol wedi bod yn ffynhonnell cryn anesmwythyd yn aml. Weithiau, mae gwrthwynebiadau i’r polisïau hyn yn cael eu mynegi mewn termau moesol, gan gyhuddo rhai mesurau o dorri egwyddorion normadol megis rhyddid unigol a chyfle cyfartal. O ystyried eu natur, mae’r gwrthwynebiadau moesol hyn yn cynnig cwestiynau diddorol i ryddfrydwyr. Felly, sut y dylai rhyddfrydwyr ymateb? Bydd yr erthygl hon yn archwilio’r cwestiwn hwn drwy ganolbwyntio ar un agwedd ddadleuol ar bolisi iaith yng Nghymru: y camau a gymerwyd i osod gofynion o ran yr iaith Gymraeg ar gyfer rhai swyddi yn y sector cyhoeddus. Dyma arfer sydd wedi creu cryn ddadlau, gyda gwrthwynebwyr yn honni ei fod yn tanseilio’r ymrwymiad rhyddfrydol i gyfle cyfartal ym maes cyflogaeth ac, yn benodol, yn torri egwyddor penodi ar sail teilyngdod. A yw dadleuon o’r fath yn gwrthsefyll craffu? A yw gofynion ieithoedd lleiafrifol ym maes cyflogaeth yn mynd y tu hwnt i’r hyn y byddai rhyddfrydwyr yn ei ystyried yn dderbyniol, neu a ellir datblygu amddiffyniad cydlynol sydd â’i wreiddiau yn glir o fewn fframwaith rhyddfrydol?

166 Kb

Cyfeiriad:

 
  	Huw Lewis, 'Y Gymraeg yn amod cyflogaeth: Cam derbyniol o safbwynt rhyddfrydol?', Gwerddon, 6, Gorffennaf 2010, 55-73.

Allweddeiriau

 
    Polisi iaith, ieithoedd lleiafrifol, cyflogaeth, athroniaeth, rhyddfrydiaeth.

Llyfryddiaeth:

 
  	
    

  1. Barry, B. (2001), Culture and Equality (Cambridge: Polity Press).
    2. 

  2. Beauchamp, T. L. (2002), ‘In Favour of Affirmative Action’, yn Cahn, S. M. (gol.), The Affirmative Action Debate (London: Routledge), tt.209–23.
    3. 

  3. Brooks, S. (2006), ‘The Idioms of Race: The ‘Racist Nationalist’, yn ‘Wales as Bogeyman’, yn Chapman, R. (gol.), Idiom of Dissent (Llandysul: Gwasg Gomer), tt.139–65.
    4. 

  4. Bwrdd yr Iaith Gymraeg (1996), Cynlluniau Iaith Gymraeg: Eu Paratoi a’u Cymeradwyo yn Unol â Deddf Iaith Gymraeg 1993 (Caerdydd: Bwrdd yr Iaith Gymraeg).
    5. 

  5. Bwrdd yr Iaith Gymraeg (2005), Cynllun Iaith Gymraeg – Cyngor Sir Gâr: Ymchwiliad o dan Adran 17 Deddf yr Iaith Gymraeg 1993. Ar gael o: www.byig-wlb.org.uk/cymraeg/cyhoeddiadau/pages/publicationitem.aspx?puburl=/cymraeg/cyhoeddiadau/cyhoeddiadau/3437.pdf [Cyrchwyd 28 Ebrill 2010].
    6. 

  6. Bwrdd yr Iaith Gymraeg (2008), Hyrwyddo Gweithleoedd Dwyieithog: Dogfen Ymgynghorol (Caerdydd: Bwrdd yr Iaith Gymraeg).
    7. 

  7. Bwrdd yr Iaith Gymraeg (2009a), Recrwtio a’r Iaith Gymraeg: Cyngor o dan Adran 3 Deddf yr Iaith Gymraeg 1993 (Caerdydd: Bwrdd yr Iaith Gymraeg).
    8. 

  8. Bwrdd yr Iaith Gymraeg (2009b), Mesur y Galw am Addysg Gymraeg: Dogfen Arferion Da (Caerdydd: Bwrdd yr Iaith Gymraeg).
    9. 

  9. Bwrdd yr Iaith Gymraeg (2009c), Hyrwyddo a Hwyluso Gweithleoedd Dwyieithog (Caerdydd: Bwrdd yr Iaith Gymraeg).
    10. 

  10. Bwrdd yr Iaith Gymraeg (2010), Gohebiaeth breifat parthed dadansoddiad gan yr ystadegydd Dr Hywel Jones, o ganlyniadau Cyfrifiad 2001 (T39). Ebyst dyddiedig Ebrill 21 a 30.
    11. 

  11. Cahn, S. M. (2002), ‘Introduction’, yn Cahn, S. M. (gol.), The Affirmative Action Debate (London: Routledge), tt.xi-xiv.
    12. 

  12. Carens, J. H. (2000), Culture, Citizenship and Community: A Contextual Exploration of Justice as Evenhandedness (Oxford: Oxford University Press).
    13. 

  13. Chevrier, M. (1997), Laws and Language in Québec: The Principles and Means of Québec’s Language Policy (Québec: Gouvernemet du Québec, Ministère des Relations Internationales).
    14. 

  14. Chevrier, M. (2003), ‘A Language Policy for a Language in Exile’, yn Larrivée, P. (gol.), Linguistic Conflict and Language Laws: Understanding the Québec Case (London, Palgrave Macmillan), tt.118–61.
    15. 

  15. Costa, J. (2003), ‘Catalan Linguistic Policy: Liberal or Illiberal?’, Nations and Nationalism, 9 (3), 413–32.
    16. 

  16. Cwmni Iaith (2006), Cynllunio a Rheoli Sgiliau Dwyieithog: Astudiaeth ar ran Bwrdd yr Iaith Gymraeg (Castellnewydd Emlyn: Cwmni Iaith).
    17. 

  17. Cymdeithas yr Iaith Gymraeg (1999), Dwyieithrwydd Gweithredol (Aberystwyth: Cymdeithas yr Iaith Gymraeg).
    18. 

  18. Cynulliad Cenedlaethol Cymru (2010), Mesur Arfaethedig y Gymraeg (Cymru). Ar gael o: www.cynulliadcymru.org/bus-home/bus-legislation/bus-leg-measures/business-legislationmeasures-wl.htm [Cyrchwyd 7 Mawrth 2010].
    19. 

  19. Davies, G. P. (1994) ‘Yr Iaith Gymraeg a Deddfwriaeth’, yn Williams, Rh. H., Williams, H. a Davies, E. (goln), Gwaith Cymdeithasol a’r Iaith Gymraeg (Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru), tt. 41–73.
    20. 

  20. Dworkin, R. (2002), ‘Bakke’s Case: Are Quotas Unfair?’, yn Cahn, S. M. (gol.), The Affirmative Action Debate (London: Routledge), tt. 103–12.
    21. 

  21. Employment Appeal Tribunal (1986), Gwynedd County Council v Jones, EAT 554/85.
    22. 

  22. HMSO (1993), Deddf yr Iaith Gymraeg 1993 (London: HMSO).
    23. 

  23. Jenkins, G. H. (1999), ‘Cymru, Cymry a’r Gymraeg: Rhagymadrodd’, yn Jenkins, G. H. (gol.), Gwnewch Bopeth yn Gymraeg: Yr Iaith Gymraeg a’i Pheuoedd 1801–1911 (Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru), tt.1–34.
    24. 

  24. Jenkins, G. H. a Williams, M. A. (2000), ‘Hynt yr Iaith Gymraeg 1900 – 2000: Rhagymadrodd’, yn Jenkins, G. H. a Williams, M. A. (goln), ‘Eu Hiaith a Gadwant’? Y Gymraeg yn yr Ugeinfed Ganrif (Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru), tt.1–26.
    25. 

  25. Kane’s Wales (1995) [Rhaglen Deledu], BBC1 Wales, 12 Tachwedd 1995.
    26. 

  26. Kymlicka, W. (1989), Liberalism, Community and Culture (Oxford: Oxford University Press).
    27. 

  27. Kymlicka, W. (1995a), ‘Introduction’, yn Kymlicka, W. (gol.), The Rights of Minority Cultures (Oxford: Oxford University Press), tt.1–27.
    28. 

  28. Kymlicka, W. (1995b), Multicultural Citizenship: A Liberal Theory of Minority Rights (Oxford: Oxford University Press).
    29. 

  29. Llywodraeth Cynulliad Cymru (2008), Adroddiad Blynyddol Iaith Pawb a’r Cynllun Iaith Gymraeg 2007-08 (Caerdydd: Llywodraeth Cynulliad Cymru).
    30. 

  30. Llywodraeth Cynulliad Cymru (2010), Strategaeth Addysg Cyfrwng Cymraeg (Caerdydd: Llywodraeth Cynulliad Cymru).
    31. 

  31. May, S. (2000), ‘Accommodating and Resisting Minority Language Policy: The Case of Wales’, International Journal of Bilingual Education and Bilingualism, 3 (2), 101–28.
    32. 

  32. May, S. (2001), Language and Minority Rights: Ethnicity, Nationalism and the Politics of Language (New York: Longman).
    33. 

  33. Miller, D. (1999), Principles of Social Justice (Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press).
    34. 

  34. Miller, D. (2002), ‘Liberalism, Equal Opportunities and Cultural Commitments’, yn Kelly, P. (gol.), Multiculturalism Reconsidered (Cambridge: Polity Press), tt. 45–61.
    35. 

  35. McLeod, W. (1998), ‘Autochthonous Language Communities and the Race Relations Act’, Web Journal of Current Legal Issues. Ar gael o: www.webjcli.ncl.ac.uk/1998/issue1/ mcleoad.html [Cyrchwyd 9 Hydref 2009].
    36. 

  36. Nelde, P., Strubell, M. a Williams, G. (1996), Euromosaic: The Production and Reproduction of the Minority Language Groups in the European Union (Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities).
    37. 

  37. Parekh, B. (2000), Rethinking Multiculturalism: Cultural Diversity and Political Theory (London: Macmillan).
    38. 

  38. Rawls, J. (1971), A Theory of Justice (Oxford: Oxford University Press).
    39. 

  39. Raz, J. (1994), ‘Multiculturalism: A Liberal Perspective’, Dissent, Gaeaf, 67–79.
    40. 

  40. Rhieni Dros Addysg Gymraeg (2007), Maniffesto ar Gyfer Etholiad Cynulliad Cenedlaethol Cymru 2007 (Casnewydd: RHAG).
    41. 

  41. Spinner, J. (1994), The Boundaries of Citizenship: Race, Ethnicity and Nationality in the Liberal State (Baltimore: Johns Hopkins University Press).
    42. 

  42. Supreme Court of Canada (1984), Attorney General of Québec v Quebec Protestant School Boards.
    43. 

  43. Supreme Court of Canada (1988a), Ford v Attorney General of Québec.
    44. 

  44. Supreme Court of Canada (1988b), Forget v Attorney General of Québec.
    45. 

  45. Supreme Court of Canada (2005), Gosselin v Attorney General of Québec.
    46. 

  46. Tamir, Y. (1993), Liberal Nationalism (Princeton: Princeton University Press).
    47. 

  47. Tribunals Service: Employment (1998), Boylan v Isle of Anglesey County Council. Case No: 2900883/97.
    48. 

  48. White, S. (2007), Equality (Cambridge: Polity Press).
    49. 

  49. Williams, C. H. (2000), ‘On Recognition, Resolution and Revitalization’, yn Williams, C. H. (gol.), Language Revitalization: Policy and Planning in Wales (Cardiff: University of Wales Press), tt.1–47.
    50. 

  50. Williams, G. (1988), ‘Discourse on Language and Ethnicity’, yn Coupland, N. (gol.), Styles of Discourse (London: Croom Helm), tt.254–92.
    51. 

  51. Williams, G. (1994), ‘Discourse on ‘Nation’ and ‘Race’: A Response to Denney et al’, Contemporary Wales, 6, 87-103.
    52. 

  52. Williams, G. a Morris, D. (2000), Language Planning and Language Use: Welsh in a Global Age (Cardiff: University of Wales Press).
    53. 

  53. Williams, I. W. (gol.) (2002), Gorau Arf: Hanes Sefydlu Ysgolion Cymraeg 1939–2000 (Talybont: Y Lolfa).
    54. 

  54. Young, I. M. (1990), Justice and the Politics of Difference (Princeton University Press: Princeton).
    55.