'Tua'r goleuni': Rhesymau rhieni dros ddewis addysg Gymraeg i'w plant yng Nghwm Rhymni

Mae’r system addysg cyfrwng Cymraeg yng Nghymru eisoes yn arf cynllunio ieithyddol effeithiol er mwyn trosglwyddo’r iaith Gymraeg yng Nghymru. Yn ôl Cyfrifiad 2001 mae cynnydd amlwg ymhlith siaradwyr Cymraeg 3–15 oed, ac yn arbennig siaradwyr Cymraeg yn ne-ddwyrain Cymru ers canlyniadau Cyfrifiad 1991. Bwriad y papur hwn yw mynd tu hwnt i’r ystadegau meintiol a chanolbwyntio ar yr ansoddol drwy ddarganfod y prif resymau paham y mae rhieni yn dewis y system addysg hon i’w plant. Lleoliad yr astudiaeth yw Cwm Rhymni, sir Gaerffili. Gweinyddwyd ymhlith rhieni sectorau’r ysgolion meithrin, cynradd ac uwchradd yng Nghwm Rhymni gyfuniad o holiaduron meintiol a chyfweliadau ansoddol dwys er mwyn cyflawni’r astudiaeth hon. Y rhesymau dros ddewis addysg cyfrwng Cymraeg i’w plant yn ôl rhieni sectorau meithrin, cynradd ac uwchradd y sampl oedd rhesymau diwylliannol, addysgol, economaidd a phersonol, fel ei gilydd. Fodd bynnag, rhaid nodi o’r cychwyn mai rhesymau diwylliannol yw prif resymau rhieni’r ardal dros ddewis addysg cyfrwng Cymraeg i’w plant, yn hytrach na rhesymau economaidd a nodwyd mewn sawl astudiaeth flaenorol megis astudiaeth Williams et al. (1978) ar addysg ddwyieithog yn y Rhondda. Cam cyntaf mewn corpws o waith i’r dyfodol yw’r astudiaeth ac un sy’n gobeithio llenwi’r lacunae presennol ym maes Cymdeithaseg Iaith yng Nghymru, yn arbennig o ystyried bod yna ddiffyg amlwg mewn astudiaethau Cymdeithaseg Iaith drwy gyfrwng y Gymraeg yng Nghymru.

---

388 Kb

 
  	Rhian Siân Hodges, '"Tua'r goleuni': Rhesymau rhieni dros ddewis addysg Gymraeg i'w plant yng Nghwm Rhymni', Gwerddon, 6, Gorffennaf 2010, 9-33.
   

 
    Addysg Gymraeg, Cwm Rhymni, cymdeithaseg iaith.
    

Llyfryddiaeth:

 
  	

Aitchison, J., a Carter, H. (2000), Language, Economy and Society: The Changing Fortunes of the Welsh Language in the Twentieth Century (Cardiff: University of Wales Press).
Aitchison, J., a Carter, H. (2004), Spreading the Word: The Welsh Language 2001 (Talybont: Y Lolfa).
Baker, C. (2004), Cylchgrawn Addysg Cymru, 13 (1) golygyddol.
Baker, C., a Prys Jones, S. (gol.) (1998), Encyclopedia of Bilingualism and Bilingual Education (Clevedon, Canada, Johannesburg: Multilingual Matters).
Bourdieu, P. (1986), ‘The Forms of Capital, yn Richardson', yn J.G, (gol.), Handbook for Theory and Research for the Sociology of Education (London: Greenwood Press).
Bourdieu, P. (1987), ‘What makes a social class? On the theoretical and practical existence of groups’, Berkeley Journal of Sociology, 32, 1–18.
Bourdieu, P. (1991), Language and Symbolic Power,  J. Thompson (gol.), wedi ei gyfieithu gan Gino Raymond and Matthew Adamson (Cambridge: Polity Press).
Bush, E. (1979), Bilingual Education in Gwent: Parental Attitudes and Aspiration, Traethawd M.Ed., heb ei gyhoeddi, Prifysgol Cymru.
Bush, E., Atkinson, P., a Read, M. (1981), A Minority Choice: Welsh medium Education in an Anglicised Area- Parents’ Characteristics and Motives (Caerdydd: Uned Ymchwil Sosioleg, Adran Sosioleg Prifysgol Caerdydd).
Bwrdd yr Iaith Gymraeg (1999), Dilyniant mewn Addysg Gymraeg (Caerdydd: Bwrdd yr Iaith Gymraeg).
Bwrdd yr Iaith Gymraeg (2003), Cyfrifiad 2001: Prif Ystadegau am y Gymraeg www.byig-wlb.org.uk/Cymraeg/cyhoeddiadau/Cyhoeddiadau/331.doc [Cyrchwyd 04:05.10]
Bwrdd yr Iaith Gymraeg (2004), Strategaeth Addysg a Hyfforddiant cyfrwng Cymraeg a Dwyieithog (Caerdydd: Bwrdd yr Iaith Gymraeg).
Bwrdd yr Iaith Gymraeg (2006), Strategaeth Ieuenctid Bwrdd yr Iaith Gymraeg (Caerdydd: Bwrdd yr Iaith Gymraeg).
Crookes, G., a Schmidt, R. (1991), ‘Motivation: Reopening the research agenda’, Language Learning, 41, 469–512.
Cyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili (2009), Drafft Ymgynghorol Addysg Gymraeg 2010–2014 (Tredomen: Cyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili).
European Commission: Mulitingualism: Euromosaic Study www.uoc.edu/euromosaic/web/ homean/index1.html [Cyrchwyd 10.09.08]
Fishman, J. (1991), Reversing Language Shift (Clevedon, Avon: Multilingual Matters).
Gardner, R. C., a Lambert, W. E. (1972), Attitudes and motivation second language learning (Rowley, M.A: Newbury House).
Gruffudd, H. (2000), ‘Planning for the Use of Welsh by Young People’ yn C. H. Williams (gol.) Language Revitalisation and Language Planning (Cardiff: University of Wales Press), tt. 173–207.
HMSO (1993), Deddf yr Iaith Gymraeg 1993 (Llundain: HMSO).
Hodges, Rh. (2009), ‘Welsh Language Use Among Young People in the Rhymney Valley’, Contemporary Wales, Vol. 22, 16–35.
Khleif, B. (1974), ‘Cultural regeneration and the school: An anthropological study of Welshmedium schools in Wales’ yn International Review of Education, Springer Netherlands, Vol. 22 (2), 176–189.
Khleif, B. (1980), Language, ethnicity, and education in Wales (The Hague; New York: Mouton).
Lewis, W. G. (2006), ‘Addysg gynradd Gymraeg: her a chyfle yr unfed ganrif ar hugain’ yn C. Redknap, W. G. Lewis, S. Rh. Williams a J. Laugharne (goln), Addysg Cyfrwng Cymraeg a Dwyieithog (Bangor: Ysgol Addysg Prifysgol Cymru, Bangor).
Llywodraeth Cynulliad Cenedlaethol Cymru (2001), Y Wlad sy’n Dysgu: Rhaglen Gynhwysfawr Addysg a Dysgu Gydol Oes hyd at 2010 yng Nghymru (Caerdydd: Llywodraeth Cynulliad Cymru).
Llywodraeth Cynulliad Cenedlaethol Cymru (2003), Iaith Pawb: Cynllun Gweithredu Cenedlaethol ar gyfer Cymru Ddwyieithog (Caerdydd: Llywodraeth Cynulliad Cymru).
Llywodraeth Cynulliad Cenedlaethol Cymru (2009), Strategaeth Addysg Cyfrwng Cymraeg: Drafft Ymgynghorol (Caerffili: Llywodraeth Cenedlaethol Cymru).
Lyon, J. ac Ellis, N. (1991), ‘Parental attitudes towards the Welsh language’, Journal of Multilingual and Multicultural Development, 12:4, 239–51.
Lyon, J. (1996), Becoming Bilingual: Language Acquisition in a Bilingual Community (Clevedon, Philadelphia, Toronto, Adelaide, Johannesburg: Multilingual Matters).
Packer, A. ac Campbell, C. (1997), Pam fod Rhieni yn dewis Addysg Gymraeg i’w Plant? Astudiaeth Ansoddol o Agweddau Rhieni, wedi ei chynnal o fewn Dalgylch Ysgol Gymraeg ei Chyfrwng, mewn Ardal Seisnigedig (Aberystwyth: Undeb Cenedlaethol Athrawon Cymru).
Packer, A. and Campbell, C. (2000), ‘Parental Choice in the selection of Welsh-medium education’ yn Thomas, P. T. a Mathias, J. (gol.) (2000), Developing Minority Languages: The Proceedings of the Fifth International Conference on Minority Languages July 1993 (Caerdydd, Llandysul: Gwasg Gomer).
Reynolds, D., Bellin, W. ac ab Ieuan, R. (1998), Mantais Gystadleuol: Pam Fod Ysgolion Cyfrwng Cymraeg yn Perfformio’n Well? (Caerdydd: Y Sefydliad Materion Cymreig).
Roth, G .a Wittich, C. (gol.) (1968), Max Weber: Economy and Society (New York: Bedminister Press).
Ellis, R. (1997), The study of second language acquisition (Oxford: Oxford University Press).
Thomas, H. (2007), Brwydr i Baradwys? Y Dylanwadau ar dwf Ysgolion Cymraeg Deddwyrain Cymru, Traethawd PhD heb ei gyhoeddi, Prifysgol Caerdydd.
Walliman, N. (2006), Social Research Methods (London, Thousand Oaks and New Delhi: Sage Publications).
Watson, W. (1964), ‘Social mobility and social class in industrial communities’ yn M. Gluckman and E. Devons (gol.), Closed Systems and Open Minds (Llundain: Oliver and Boyd 129–56).
Weber, M. (1964), The Theory of Social and Economic Organization, cyfieithwyd gan A. Henderson and T. Parsons, golygwyd gan T. Parsons (Glencoe: Free Press).
Williams, C. H (gol.) (2000), Language Revitalization: Policy and Planning in Wales (Cardiff: University of Wales Press).
Williams, G. a Morris, D. (2000), Language Planning and Language Use: Welsh in a Global Age (Cardiff, University of Wales Press).
Williams, G., Roberts. E. ac Isaac, R. (1978), ‘Language and Aspirations for Upward Social Mobility’ yn Williams, G. (gol.) Social and Cultural Change in Contemporary Wales (London: Routledge and Kegan Paul).