Efrydiau Athronyddol: etifeddiaeth y dylid ei thrysori

Yn yr erthygl hon disgrifir gwreiddiau a pheth o hanes y cyfnodolyn Efrydiau Athronyddol, a gyhoeddwyd rhwng 1938 ac 2006. Cyfnodolyn Adran Athroniaeth Urdd y Graddedigion oedd yr Efrydiau a chyflwynwyd y rhan fwyaf o’r erthyglau fel papurau yn ystod cynhadledd flynyddol yr Adran, cynhadledd sy’n parhau i gael ei chynnal hyd heddiw. Manylir ar natur a chynnwys rhifyn cyntaf y cyfnodolyn, yn ogystal â thynnu sylw at ei brif themâu. Dangosir hefyd sut y daeth newid sylweddol i’r Efrydiau yn 1949 yn sgil penderfyniad allweddol gan aelodau’r Adran. Trodd yr Efrydiau o fod yn gyfnodolyn oedd yn trafod athroniaeth yn unig i fod yn gyfnodolyn lled ryngddisgyblaethol. Wedi’r newid hwnnw, cyhoeddwyd erthyglau ar sawl pwnc ynddo, ond fel arfer â ffocws arbennig ar faterion Cymreig. Yn ail hanner yr erthygl, trafodir papur dylanwadol a phwysig (y cyfraniad pwysicaf yn holl hanes y cyfnodolyn, efallai), sef ‘Y syniad o genedl’ gan yr Athro J. R. Jones. Fe’i cyhoeddwyd y flwyddyn cyn darlledu ‘Tynged yr Iaith’ gan Saunders Lewis, ac yma dadansoddir ei brif ddadleuon. Enghreifftir popeth sy’n bwysig am yr Efrydiau gan yr erthygl: defnyddir dull athronyddol o ddadansoddi, ond mae’n rhyngddisgyblaethol hefyd gan ei bod yn defnyddio elfennau o farddoniaeth a hanes. Mae’n erthygl wleidyddol a dylanwadol, ac yn sgil hynny disgrifiwyd Jones gan yr Athro D. Z. Phillips fel ysbrydoliaeth athronyddol Cymdeithas yr Iaith yn ogystal â bod yn ddylanwad pwysig ar Saunders Lewis.

---

154 Kb

 
  	Steven Edwards, '"Efrydiau Athronyddol": etifeddiaeth y dylid ei thrysori', Gwerddon, 21, Ebrill 2016, 13–25.
   

 
    Efrydiau Athronyddol, J. R. Jones, ‘Y syniad o Genedl’, athroniaeth, Adran Athroniaeth Urdd y Graddedigion.
    

Llyfryddiaeth:

 
  	

Aaron, R. I. (1938), ‘Canfod’, Efrydiau Athronyddol, 1, 3–21.
Ayer, A. J. (1936), Language, Truth and Logic (Harmondsworth: Penguin).
Brooks, S., a Roberts, R. G. (2013) (goln), Pa Beth yr Aethoch Allan i’w Achub? (Llanrwst: Carreg Gwalch).
Canovan, M. (2005), The People (Cambridge: Polity). Carnap, R. (1981), ‘Protocol statements and the formal mode of speech’, yn Hanfling, O. (gol.), Essential Readings in Logical Positivism (Oxford: Blackwell), tt. 150–60.
Daniel, J., a Gealy, W. L. (2009) (goln), Hanes Athroniaeth y Gorllewin (Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru).
Gealy, W. L. (1965), ‘Y syniad o Dduw fel person’, Efrydiau Athronyddol, 28, 23–32.
Gealy, W. L. (2002), ‘A brief history of philosophy in Wales and Phillips’s contribution to philosophy in the Welsh language’, yn Whittaker, J. H. (gol.), The Possibilities of Sense (Basingstoke: Palgrave), tt. 269–89.
Gealy, W. L. (2006), ‘Efrydiau Athronyddol 1993–2006’ (erthygl heb ei chyhoeddi).
Gealy, W. L. (2012), ‘Ann Griffiths a’r Athro J. R. Jones’, yn Matthews, E. G. (gol.), Cred, Llên a Diwylliant: Cyfrol Deyrnged Dewi Z. Phillips (Tal-y-bont: Y Lolfa).
Goodman, N. (1978), Ways of Worldmaking (Indianapolis: Hackett).
Hanfling, O. (1981) (gol.), Essential Readings in Logical Postivism (Oxford: Blackwell).
Hardie, C. D. (1938), ‘Logical positivism and scientific theory’, Mind, 47, 214–25.
Jones, D. J. (1938), ‘Nodiadau: byr hanes Adran Athronyddol Urdd y Graddegion 1931–7’, Efrydiau Athronyddol, 1, 72–7.
Jones, J. R. (1938), ‘Sylwadau ar broblem natur yr hunan’, Efrydiau Athronyddol, 1, 42–65.
Jones, J. R. (1949) ‘Cynhadledd Harlech’, Efrydiau Athronyddol, 12, 46–48.
Jones, J. R. (1950), ‘Ann Griffiths’, Efrydiau Athronyddol, 13, 38–42.
Jones, J. R. (1957), ‘Metaffiseg Platon’, Efrydiau Athronyddol, 20, 17–32.
Jones, J. R. (1961), ‘Y syniad o genedl’, Efrydiau Athronyddol, 24, 3–17.
Jones, J. R. (1966), Prydeindod (Llandybie: C. Davies).
Jones, J. R. (1970), Gwaedd yng Nghymru (Lerpwl: Cyhoeddiadau Modern Cymreig).
Lewis, S. (2012), Tynged yr Iaith (Llandysul: Gwasg Gomer).
Locke, J. (1964), Two Treatises of Government, gol. Laslett, P. (Cambridge: Cambridge University Press).
Matthews, E. Gwynn (1986), ‘Addysg oedolion’, Efrydiau Athronyddol 49, 58–68.
Matthews, E. Gwynn (2012) (gol.), Cred, Llên a Diwylliant: Cyfrol Deyrnged Dewi Z. Phillips (Tal-y-bont: Y Lolfa).
Matthews, E. Gwynn (2013) (gol.), Cenedligrwydd, Cyfiawnder a Heddwch (Tal-y-bont: Y Lolfa).
Matthews, E. Gwynn (2014) (gol.), Y Drwg, y Da a’r Duwiol (Tal-y-bont: Y Lolfa).
Parry-Williams, T. H. (1952), ‘Dychymyg mewn barddoniaeth’, Efrydiau Athronyddol, 15, 4–11.
Phillips, D. (1998), Trwy ddulliau chwyldro...? Hanes Cymdeithas yr Iaith Cymraeg 1962– 1992 (Llandysul: Gwasg Gomer).
Phillips, D. A. (1938), ‘Y syniad o werth’, Efrydiau Athronyddol, 1, 22–41.
Phillips, D. Z. (1971), ‘Crefydd a metaffiseg’, Efrydiau Athronyddol, 34, 31–45.
Phillips, D. Z. (1993), ‘Pam achub iaith?’, Efrydiau Athronyddol, 56, 1–12.
Phillips, D. Z. (1995), J. R. Jones (Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru).
Phillips, D. Z. (2008), Ffiniau (Tal-y-bont: Y Lolfa).
Powell, P. (1987), ‘Gwybodaeth a gwyddoniaeth’, Efrydiau Athronyddol, 50, 47–54.
Rees, W. J. (1993), ‘Dosbarthiad o’r prif erthyglau’, Efrydiau Athronyddol, 56, 90–104.
Roberts, T. A. (1979), ‘Syniadau J. S. Mill ar ryddid yr unigolyn’, Efrydiau Athronyddol, 42, 80–93.
Sellars, W. (1956), ‘Empiricism and the philosophy of mind’, yn Feigl, H., a Scriven, M. (goln), Minnesota Studies in the Philosophy of Science Vol I (Minneapolis: University of Minnesota Press), tt. 253–329.
Suits, B. (1978), The Grasshopper: Games, Life and Utopia (New York: Broadview Press).
Thomas, A. (1938), ‘Safle crefydd yn Rwsia’, Y Traethodydd, 406, 34–7.
Thomas, M. W. (1989), ‘Meddwl Cymru: hanes ein llên’, Efrydiau Athronyddol, 52, 34–47.
Williams, G. (1986), ‘Addysg yng Nghymru yn yr Oesoedd Canol’, Efrydiau Athronyddol, 49, 59–69.
Williams, J. A. (1967), ‘Y plentyn a throsedd’, Efrydiau Athronyddol, 30, 35–46.
Williams, W. (2010), ‘Pa beth yw dyn?’, Dail Pren: Cerddi Waldo Williams (Llandysul: Gwasg Gomer).
Wittgenstein, L. (1953), Philosophical Investigations (Oxford: Blackwell).
Wodehouse, H. (1938), ‘Language and moral philosophy’, Mind, 47, 200–13.